Radyoyu göremiyorsanız buradan programı yükleyiniz...!!!
radyovengegoskari@gmail.com
KÖŞKER BABA, GOŞKAR BABA, KOÇKAR BABA EFSANESİ
Köşker baba (Goşkar Baba) efsanesine Anadoluda ilk defa Muş ili,Varto ilçesinde rastlıyoruz.Bazı Kaynaklara göre Oğuz Türklerinin 786(HİCRİ)-1384(MİLADİ)yılında buraya gelmeleriyle birlikte Goşkar(Köşker)oymağı Anadoluya yerleşmiş oldu.Seyhun ötesindeki kalabalık Türkmen (Oğuz)kitleleri Selçuklular tarafından Anadoluya sevk edilmekte idi.O zamanlar yerli nufus Anadoluda oldukça azalmış ve Anadolu tarım ve hayvancılığa elverişli topraklarıyla Türk milletine kucak açmış haldeydi.Bu sebeple Türkmenler tüm aileleriyle birlikte Orta Asyadaki Ata topraklarından ayrılarak hayvanları ile birlikte Anadoludaki geniş yaylalara göç ettiler.
13. Yüzyıldaki ikinci göç dalgası ile birlikte Moğol baskısı sebebiyle Goşkar Baba ve Oymağı Ata topraklarını terk ederek Anadolu'ya;Muş ili Varto ilçesine göç ettiler.Efsanelerde söylendiği gibi Vartoya yerleşen Goskar baba ve Oymağı Anadoluyu şenlendirdi.
Varto ilçe merkezinde evlerin tıklım tıklım olduğu alanlar, at kişnemeleriyle birlikte Goşkar Baba oymağı gençlerinin atlarının nal seslerinin yankıları duyuluyordu.Akkoyunlu Oymakbaşı Goşkar babanın,oymağı ile birlikte yerleştiği Varto ilçesine "Gım gım" yada "güm güm" adını taktığı efsaneler halinde söylenmektedir.Goşkar(Köşker) baba bir oymakbaşı olarak oymağı ile birlikte Varto'ya yerleşmiş etrafındaki insanlarca sevilmiş ve ismi günümüze kadar gelmiştir.Bugün de aynı şekilde sevgi ve saygı duyulan Goşkar baba soyun soylayıp boyun boyladığı diyarlarda halk tarafından ziyaret edilmektedir.Eski Türklerdeki Ata kültüründen bizlere kalan son temsilcilerinden olan Goşkar(Köşker) Baba ve oymağı bölgede derin izler bırakmıştır.
Bir başka söylentiye göre de Bingöl dağlarının
Muş ili ,Varto ilçesi 1071 yılında Malazgirt savaşıyla Selçuklular eline geçmiş ,daha sonra bölgede Karakoyunlu ve Akkoyunlulular hakimiyet sürmüştür.
Selçuklu devletinin parçalanmasından ve küçük beyliklere bölünmesinden sonra ilçenin Goşkar (Köşker-Yarlisu)köyü ve civarındaki köylere Goşkar babanın hükümdarlık ettiği anlaşılmaktadır.Ayrıca Muş ili Varto ilçesinden geçen Murat suyunun Kollarından birinin de ismi Köşker deresidir.Bu da o zaman ki Goşkar babanın anınısını günümüze taşıyan bir başka kanıttır.
Bingöl dağının ve Goşkar baba tepesinin eteğinde kurulan birçok yerleşim yerindeki eski mezar taşlarında koç heykelleri görülmektedir.Koç heykellerinin eski mezarlarda görülmesi eski Türklerdeki geleneklerden kalma adetlerdendir.İşte bu deliller bize Goşkar(Köşker) Oymağının Anadoluya nereden geldiğine ışık tutacak delillerdendir.Bu Konuda yapılacak araştırmalar sonucu elde edilecek bilgiler geçmişe ışık tutacaktır.
Bölge 1514 yılında Osmanlı idaresine geçmiştir.Safavi devletinin bölgede yaptığı tahribatlar ve Osmanlı devleti padişahı Yavuz Sultan Selimin izlediği yanlış politikalarından zarar gören bölgedeki diğer Türkmen halkı ile birlikte Köşker Oymağı da büyük zararlar görmüş ve bu olaylar Köşker Oymağının dağılmasına sebep olmuştur.Köşker oymağının hangi tarihte bölgeden ayrıldığına dair elimizde bilgi ve belge bulunmamaktadır.Fakat kuvvetle muhtemeldir ki Muş ili Varto ilçesine yerleşildikten sonra yaklaşık 100-150 sene sonra Köşker baba oymağı bölgeden ayrılmış olmalıdır.
KÖŞKER BABA HÖYÜĞÜ(MALATYA)
Bu tarihlerde başlayan dağılma sonucu meydana gelen bazı olaylardan sonra oymak halkının bir kısmı Malatya'ya Köşker Baba Höyüğünün bulunduğu yerleşim birimine yerleşmişlerdir.
Buradaki halk Köşker Babayı unutmamış ve bu Höyüğe aradan geçen zamana rağmen(Yaklaşık 100-150 yıl sonra)Köşker Babanın adını vermiştir.Köşker baba höyüğü Malatya ilinin kuzeydoğusunda ,il merkezinden
Buradan anlaşıldığına göre
Köşker babanın oymakbaşı olduğu Köşker oymağı Varto'dan sonra bölgesel gelişmeler sonrasında dağılma sürecine girmiş daha sonra Malatyada da Köşker Baba'nın ismiyle bulunduktan sonra dağılmıştır.Elde ettiğim bilgiler ışığında Köşker oymağı Muş-Varto,Malatya Köşker Höyüğü,Kahraman Maraş'ın Elbistan ilçesi,Kayseri,Adana,Adıyaman,Yozgat,Kırşehir,Kony a,Afyon(Şuhut/Karadilli),Isparta/Uluborlu ve Antalya bölgelerine dağılmış bulunmaktadır.Bugün Köşker Ailelerinin yaşadıkları yerleşim alanları incelendiğinde bu göç yolu teorimin doğruluğu ortaya çıkacaktır.
Goşkar Baba Oymağı dağıldıktan sonra elbette bir anda yok olmadı.Zamanla bir kısmının isimleri Köşker olarak değişti ve bir kısım oymak halkı ise zamanla Goşkar Babanın ismini unutarak ailelerinde yeni yetişen kimselerin isimlerini yada içine karıştıkları başka boy ve aşiretlerin adını aldılar.Anadoluda Kalan diğer bir kısmı Köşker oymağı mensupları da Mevcut isimlerini muhafaza ederek günümüzde mevcudiyetlerini sürdürmektedir.
Yaptığımız tespitlere göre Akkoyunlu devletinin 1502 yılında yıkılması,Celali ayaklanmaları ,Moğollar ve Timur'un bölgedeki yerleşim yerlerini yakıp yıkması ve bölgesel karışıklıklar sebebiyle Goşkar babanın oymağı dağılmış,bir kısmı o zamanki İran ve Azerbaycan bölgelerine gitmiş diğer bir kısmı ise Anadoluda kalarak dağınık bir şekilde yaşamlarını sürdürmüşlerdir.Büyük bir oymak iken zamanla dağılarak (Bir kısmı Azerbaycan ve İran'a göç eden)Köşker Oymağı eski gücünü kaybetti.
Yaptığımız araştırmalar sonucu Osmanlı arşiv ve Tahrir defterlerinden sadece Hicri 947-Miladi1541 yılındaki Diyarbekir tahrir defterinde Köşker oymağından bahsedilmekte ve başka zamanlarda yazılan kayıtlarda Köşker oymağından söz edilmemektedir.Buradan anladığımız kadarı ile Miladi 1541 yılından sonraki dönemlerde Köşker ailesi dağılmıştır.
PİRİMİZ DEWREŞ BABA
Baba Dewrêş Varto lu Ozanlarındandır.Doğaçlamalar,taşlamalar yaptığını, korkunç zeki ve üretken bir insandır.Kendi anadilini (Zazaca) çok iyi kullanır kısacası tarihsel biriydi.Ama Baba Dewrêş çok talihsizdi genç yaşta kendisini kaybetik. Varto da hemen hemen herkes onu tanırdı.Avrupadan insanlar onu ziyaret edip ondan hayatlarının bestelenmesini isterlerdi.Buna rahmen tam anlamıylan bir derviş yaşamını yaşamış ve yoksuldu.
Baba Dewrêş 1938 Goşkar (yeni ismi Yarlısu ) doğumludur. 1985 yılına kadar Varto da yaşayan Baba Dewrêş geriye kalan diğer yaşamını izmirde sürdürür. İzmirde yine aynı hayatı yaşamaya başlar yani Varto daki hayatının aynısını ve aynı yoksulukta izmir de devam eder.
Baba Dewrêş in Varto da bu kadar çok sevilmesinin nedeni ise halk ozanı olması, duyarlı olması, Girişken olması, Sosyal olması, okuma yazması yoktu ama cok pıratik zekaya sahip olması ve hıç çıkarcı olmamasıdır.Altı kardeşin en küçükleri olmasına rahmen onun sözü dinlenir ve onun öğütleri benimsenirdi.
Bestelerinde geneliklen Türkçe ve Kürtçe dilerini kulanır.Kürtçe ve Zazaca dilerini çok iyi kulanırdı. Değişlerini geneliklen türkçe söylerdi. Bestelerinde ise ağırlıklı olarak zazaca ve kürtçe kulanırdı.
1999 Mart ayında Baba Dewrêş aramızdan ayrıldı.Kabri İzmir de Çiğli mezarlığındadır.
Varto Dergisi'nden Alıntıdır
 |
Oyun indir
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder